Αρχίλοχος ο αντισυμβατικός (ο Πάριος)

Αρχίλοχος ο Πάριος
( Φωτό: Ηλεκτρονική πηγή https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%)

   Το επίθετο λυρικός εμφανίζεται στα ελληνιστικά χρόνια. Οι φιλόλογοι της περιόδου αυτής, συντάσσουν τον κατάλογο των εννέα λυρικών: Σαπφώ, Ανακρέοντας, Αλκμάνας, Στησίχορος, Ίβυκος, Σιμωνίδης, Βακχυλίδης, Πίνδαρος, Αλκαίος. Με τον όρο λυρική οι Αλεξανδρινοί χαρακτηρίζουν την ποίηση που συνοδεύονταν με λύρα. Οι ίαμβοι και οι ελεγείες την εποχή αυτή ανήκουν σε άλλη κατηγορία. Στη δική μας όμως συγκαταλέγονται στη λυρική ποίηση.

     Το έπος μιλά για έργα μεγάλα των θεών και εξαίρετων ανθρώπων τοποθετημένα στο παρελθόν. Ο ακροατής του έπους δεν αισθάνεται ότι έχει οποιαδήποτε θέση στον κόσμου αυτό. Η λυρική ποίηση κάνει την εμφάνιση της σε μια περίοδο όπου ο ελληνισμός αλλάζει. Ο αποικισμός διευρύνει τους ορίζοντες των Ελλήνων. Το εμπόριο θα τους κάνει πλούσιους, η κοινωνική και πολιτική οργάνωση τους οδηγεί σε αγώνες για κατάργηση των αυθαιρεσιών της εξουσίας.Τη μεγάλη αυτή στιγμή για τον ελληνισμό όπου το άτομο είναι είναι στο κέντρο της ελληνικής κοσμοθεωρίας γεννιέται η λυρική ποίηση.

      Η σκλάβα του βασιλιά Κελεού είναι αυτή που θα κάνει με τα πειράγματα της, την θεά Δήμητρα να γελάσει δυνατά αφήνοντας  λίγο τον θρήνο για την χαμένη κόρη της Περσεφόνη. Το όνομα της σκλάβας Ιάμβη. Ακριβώς ίδιο με όνομα του στίχου, που κάνει χρήση μια ομάδα ποιητών. Οι στίχοι τους (Ίαμβοι) , είναι περιπαικτικοί, σκωπτικοί, και συχνά με δεικτικό περιεχόμενο. Σημαντικός εκπρόσωπος της ιαμβικής ποίησης ο Αρχίλοχος ο Πάριος.

 Ο Αρχίλοχος ακμάζει το πρώτο μισό του 7ου αι. π.Χ. Ήδη οι αρχαίοι τον τοποθετούν δίπλα στον Όμηρο. Πρόκειται όμως για δυο διαφορετικούς ποιητές. Ο Όμηρος παρουσιάζεται με μια ανωνυμία μέσα από τα έπη, βάζοντας στην άκρη τα προσωπικά βιώματα. Ο Αρχίλοχος μιλά μέσα από την άμεση πείρα, τα πάθη του, τα βιώματα του. Δεν οφείλει στους σοφούς τίποτα. Είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ποιητής που θα κάνει χρήση του Εγώ.. Η Σαπφώ έχει το γλυκό λυρικό εγώ. Ο Αρχίλοχος στάζει φαρμάκι από το στόμα. Πρώτος αυτός θα κάνει χρήση των ασυνάρτητων. Στίχοι μακριοί που προκύπτουν από τη συνένωση στοιχείων διαφορετικού ρυθμού. Είναι ο πρώτος που δημιουργεί μικρές στροφές συνενώνοντας μεγαλύτερους ή μικρότερους στίχους, ίδιου ή διαφορετικού ρυθμού. Ανατρεπτικός στη χρήση ποιητικών προτύπων αλλά και στο περιεχόμενο των στίχων του. Δε θα διστάσει να δηλώσει ρίψασπις χτυπώντας στην καρδιά την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής.

                                   Την αψεγάδιαστη ασπίδα μου , που άθελα πλάι σ΄ ένα θάμνο

                                   πέταξα, κάποιος οχτρός Σάιος τη χαίρεται· ναι.

                                   Έσωσα τη ζωή μου εγώ; Για ασπίδα λοιπόν δε με μέλει.

                                   Ασ΄ τη κι ας πάει στο καλό· θα βρω καλύτερη εγώ.

                                                                                            ( μτφρ. Θρ. Σπύρου)

  

Προβέντζα

Φωτό: Περίανδρος Παπανικολάου

Προβέτζο, Προβέντζα Μαϊστρος, Προβέντζα. Λατινογενής λέξη με τη μόνη αρχαιοελληνική λέξη να της αντιστοιχεί είναι η λέξη Λαίλαψ. Πρόκειται για ένα καταστροφικό δυτικό φονικό μπουρίνι. Είναι η μεταστροφή του δυτικού ανέμου σε βόρειο. Στα νερά της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου- Αιτωλικού εμφανίζεται συχνά. Τα σύννεφα που ακολουθούν την μεταστροφή του ανέμου διαγράφουν μια κυκλική πορεία ξεκινώντας νοτιοδυτικά (γαρμπής) φτάνοντας  στις χαμηλότερες κορυφές του Αράκυνθου, στην αρχαία Πλευρώνα . Στο τέλος της κυκλικής αυτής πορείας του καιρού, δίνεται η εντύπωση ότι θα σταματήσει η παλιοκαιριά. Αυτό όμως είναι το σημείο μιας τρομακτικής φυσικής καταστροφικής μανίας. Ο έμπειρος θαλασσινός γνωρίζοντας αυτά τα σημάδια, οφείλει να ασφαλιστεί αν είναι ανοιγμένος ( εν πλω στη λιμνοθάλασσα) αλλιώς μπορεί να πληρώσει την αλαζονεία του με την ίδια του τη ζωή.....Εν μέσω Προβέντζας πορευόμαστε

...

Ήρθες με μια κουρσάρικη γαλέρα

ταμπούρι έψαχνες να βρεις και χωσιά

λημέριασες εδώ να μελετήσεις 

καινούργια κούρσα κι άλλα φονικά

Κουρσάρος μα ερωτεύθηκες τη λίμνη

την ήρεμη

και γίνεσαι ψαράς.

Κ.Παλάμας

Επιστροφή Κ.Καρυωτάκης

Μὲ μίαν ἀκρούλα σύννεφου ταξιδεμένου μὲ καλεῖς,

μὲ τὸ χρυσίο χαμόγελο τοῦ μαραμένου....

μ᾿ ἕνα χορτάρι ἀνάμεσα στὶς πλάκες ὅλες τῆς αὐλῆς,

ποὺ τὸ σαλεύει μοναχὸ ἡ πνοὴ τοῦ Σεπτεμβρίου.
( Φωτό: Περίανδρος Παπανικολάου)