Μπαρόκ και υδάτινο στοιχείο

Με τον ερχομό του το μπαρόκ, εκτοπίζει την τάση φυγής από τα εγκόσμια, σαν αποτέλεσμα κούρασης ύστερα από μακροχρόνιους θρησκευτικούς πολέμους.Παράλληλα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για συμβιβασμό και η εκκλησία προσπαθεί να ακολουθήσει την τρέχουσα ιστορική πραγματικότητα. Εξακολουθεί βέβαια να κυνηγά τους αιρετικούς στους κόλπους της αλλά αρχίζει και να παραχωρεί σχετικές ελευθερίες. Πλέον όχι μόνο ανέχεται αλλά και προωθεί τις χαρές της κοσμικής ζωής. Η Ρώμη αναλαμβάνει τον ηγετικό ρόλο να προπαγανδίσει όχι μόνο την παπική έδρα αλλά και την πρωτεύουσα της καθολικής Χριστιανοσύνης. Η Καθολική Εκκλησία αποδέχεται τις απώλειες και βρίσκει αίσθημα ασφάλειας σε εκείνους που είχαν κρατηθεί στην πίστη. Μια περίοδος πλουσιότερης και πολυτελέστερης σπατάλης σε καλλιτεχνικές παραγωγές ξεκινά. Πραγματοποιείται μια σειρά από ανεγέρσεις ναών και παρελκόμενων τους (τέμπλα, αγάλματα αγίων, επιταφικά μνημεία). Οι ποντίφικες δε μένουν μόνο στην ανέγερση ναών αλλά και στην κατασκευή επαύλεων, παλατιών και κήπων. Οι καρδινάλιοι παίρνουν ύφος ηγεμόνων δείχνοντας πολυτελή σπατάλη στα κτίσματά τους

Το μπαρόκ δεν παρουσιάζεται με ενιαία μορφή στο ευρωπαϊκό χώρο. Έχει διαφορετικές μορφές στις διάφορες χώρες και είναι αμφίβολο αν μπορούμε να τα βάλουμε σ’ ένα κοινό παρονομαστή. Διαφορετικά εμφανίζεται στις αστικές προτεσταντικές κοινότητες απ’ ότι στις καθολικές αυλές. Σαν βασικές κατηγορίες του μπαρόκ θα μπορούσαμε να διακρίνουμε δύο. Εκείνη η οποία έχει αρκετά κλασικιστικά στοιχεία και εκείνη που χαρακτηρίζεται από νατουραλισμό.

Στην ζωγραφική σύμφωνα με τον Woelfflin υπάρχουν πέντε ζεύγη εννοιών αντιπαράθεσης μεταξύ Αναγέννησης και μπαρόκ. Οι έννοιες αυτές δείχνουν την εξελικτική πορεία της ζωγραφικής από την Αναγέννηση στο μπαρόκ. Τα ζεύγη αυτά είναι τα εξής : α) το γραμμικό και το ζωγραφικό β) το επίπεδο και το κοίλο γ) κλειστή και ανοιχτή γραμμή δ)η σαφήνεια και η ασάφεια ε) πολλαπλότητα και η ενότητα.

Στην Ολλανδία οι ζωγράφοι που ασχολούνταν με τη θαλασσογραφία καταφέρνουν την ακριβή απεικόνιση όχι μόνο του ουρανού και της θάλασσας αλλά και του εξοπλισμού των καραβιών, ώστε τα έργα αυτά αποτελούν ακόμα και σήμερα τα βασικά στοιχεία, αναφορικά με την εξελικτική πορεία της αγγλικής και ολλανδικής ναυτιλίας.

Ο Jacob van Ruisdael ήταν Ολλανδός ζωγράφος. Πιθανή ημερομηνία γέννησης του είναι το 1628 και πέθανε το 1682. Το πρώτο μέρος της ζωής του, το πέρασε στην πόλη Χάαρλεμ, η οποία χωρίζεται από την θάλασσα και μια σειρά αμμολόφων που τους σκεπάζουν δέντρα. Ο Ρούιστναελ θα αποδώσει με μεγάλη μαστοριά το φως του δειλινού, σκοτεινά σύννεφα γάργαρα νερά, και ερειπωμένους πύργους.Το έργο του Stormy sea with sealing boats (εικ. 1) είναι λάδι σε καμβά  με διαστάσεις 62.2 * 55. 5 cm. Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο Thyssen – Bounemisza στη Μαδρίτη.

Το συγκεκριμένο έργο είναι μια θαλασσογραφία που παρουσιάζει βάρκες σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα. Σε πρώτο πλάνο παρουσιάζεται μια βάρκα δίπλα σε ξύλα που φαίνονται βυθισμένα στη θάλασσα. Στο πίσω μέρος απεικονίζονται κι άλλες βάρκες ενώ ο ουρανός είναι γεμάτος με σύννεφα κακοκαιρίας. Η βάρκα που απεικονίζεται μπροστά έχει πανί (όπως και οι άλλες στο βάθος) το οποίο αποδίδεται με αποχρώσεις ώχρας. Το σκαρί είναι σκούρο. Πάνω στη βάρκα  και σ’ ένα πλαίσιο γύρω απ’ αυτή και  στη θάλασσα πέφτει η σκιά από τα σύννεφα, ενώ δίπλα τα βυθισμένα ξύλα απεικονίζονται με φως (τα κύματα είναι λευκά και τα ξύλα αποδίδονται με ανοιχτές αποχρώσεις ώχρας). Η αντίθεση των χρωμάτων στο μπροστινό μέρος του πίνακα αυτή, σε συνδυασμό με την απότομη σμίκρυνση των μοτίβων στο βάθος που μόλις σκιαγραφούνται, (αποδίδονται σχεδόν μόνο με το περίγραμμα και χωρίς χρώμα) αποτελεί την χαρακτηριστική μέθοδο που χρησιμοποιείται στο μπαρόκ προκειμένου να προσδώσει περισσότερο βάθος.  Με τη μέθοδο αυτή ο χώρος που παρουσιάζεται στον πίνακα σε συνδυασμό με την χρήση απότομων διαγωνίων (η πρόσθια βάρκα είναι σε μια νοητή διαγώνιο με το σύννεφο ακριβώς από πάνω της) δίνει στην εικόνα μια ουσιαστική κινητικότητα. Επίσης η απουσία γραμμής του ορίζοντα αποδίδει την αίσθηση του άπειρου καθώς το θέμα εμφανίζεται σαν μια ολότητα

Ο υπαρκτός νεοκλασικισμός στο Μεσόλόγγι

Ο κύριος εισαγωγέας των ευρωπαϊκών αρχιτεκτονικών ρευμάτων στα τέλη του 19ου στο νεοελληνικό κράτος είναι ο αρχιτέκτονας Ernst Zilller.  Γίνεται ο πιο παραγωγικός αρχιτέκτονας και όπως άλλοι αρχιτέκτονες θα μελετήσει τα αρχαία μνημεία περνώντας όλη αυτή τη γνώση στην αρχιτεκτονική του. Σκοπός της άφιξης του αρχικά είναι η επίβλεψη της οικοδόμησης της Ακαδημίας Αθηνών, μένει οριστικά όμως στην Ελλάδα μεταφέροντας παράλληλα από την Ευρώπη όλες τις εκφάνσεις του νεοκλασικισμού. Τα λαϊκά στρώματα ακολουθούν στο ύφος το ρεύμα αυτό με οικονομία στα υλικά και στη διακόσμηση τους συνυφασμένα απόλυτα με τις κλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Το γεγονός αυτό ωθεί τον Τσαρούχη να διατυπώσει το 1966 " Κι αν ακόμα είχαν χαθεί όλα τα ίχνη της κλασικής αρχιτεκτονικής και αν ακόμα ποτέ οι Γερμανοί δεν έφερναν εδώ τον νεοκλασικισμό, οι ευαίσθητοι αρχιτέκτονες θα τον ανεκάλυπταν με άλλη μορφή αλλά και με την ίδια ουσία αναγκασμένοι να αντιμετωπίσουν το Ελληνικό φως με το οποίον σε μια επιφάνεια λεία σχετικώς δημιουργεί ιστορίες ολόκληρες". Όμως την περίοδο αυτή συμβαίνει κάτι πιο σύνθετο. Μια διείσδυση του νεοκλασικισμού  στην παραδοσιακή αρχιτεκτονικής της Οθωμανικής κυριαρχίας. Ακόμα και τα πιο φτωχικά σπιτάκια με  τελείως απλές προσόψεις διακοσμούνται απο ανθεμωτούς πήλινους ακροκέραμους που σαν γιρλάντα στεφανώνουν της πρόσοψή τους, διατυπώνει χαρακτηριστικά ο Τραυλός.

Το Μεσολόγγι διατηρεί σε σχέση με τον πληθυσμό ενα ικανοποιητικό αριθμό νεοκλασικών κτιρίων. Αν και ο νεοκλασικισμός δεν εξέφρασε τις παραγωγικές σχέσεις που  χαρακτήριζαν την πόλη, η επαφή της πόλης με τη δύση  ήταν ο λόγος που απορροφήθηκε απ΄όλα τα κοινωνικά στρώματα της πόλης. Δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι ότι η πόλη υπήρξε διοικητικό κέντρο. Σήμερα Τα νεοκλασικά κτίρια που παραμένουν είναι είτα ιδιόκτητα, είτε υπό ανέγερση και διατήρηση.

Δημαρχείο

                             

Οικία Δέδε

Λεπτομέρεια

Απο αριστερά οικία Αντωνάτου, Οικία Νίδερ

Οικία Ντρέ 

Οδός Παπούλα λαϊκες οικίες

Ο Πρίγκιπας στα στέκια του Θωμά

                                                        Να `μαστε στα ίδια μονοπάτια.
                                                        Να `μαστε στην ίδια γειτονιά.
                                                         

                                                 
                                                            Να `μαστε και στα χρυσά παλάτια.

                                                       

                                           


                                                       Α! Και στην παράγκα του Θωμά
                                                         

                                                           

                                                        Να `μαστε στα ίδια τα λημέρια.
                                                        Να `μαστε αν γίνονταν παντού.

                                                        Να `μαστε του κόσμου τα ξεφτέρια, 
                                                             πλούσιοι από γεννησιμιού.

                                                           Να’ μαστε αγκαλιά όλη τη νύχτα
                                                           κάτω από Αυγουστιάκο ουρανό
                                                       Κι όπου θες τα δίχτυα σου άντε ρίχ’ τα, 
                                                              να λιποθυμήσεις στο χωριό.
(Φωτό: Περίανδρος Παπανικολάου)