Μετά- Πολεμική ποίηση...περί Αιγαίου.

 Η μεταπολεμική λογοτεχνική παραγωγή περιλαμβάνει το λογοτεχνικό έργο που παράγεται μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Μεταπολεμικοί χαρακτηρίζονται οι ποιητές που γεννήθηκαν απο τα έτη 1917 - 40. Χωρίζονται σε δυο γενιές. Η πρώτη περιλαμβάνει τους ποιητές που γεννήθηκαν απο το 1917- 28 και η δεύτερη στα χρονικά πλαίσια του 1929 - 40. Η μεταπολεμική ποιητική γενιά χαρακτηρίζεται από τρεις φάσεις. Την πολιτική ποίηση, από τον κοινωνικό προβληματισμό στην ποίηση της υπαρξιακής εμπειρίας και τη φάση της μετα - ρεαλιστικής ποίησης. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της μεταπολεμικής ποίησης είναι η φόρτιση του στίχο, ενώ στην τεχνοτροπία θα ακολουθήσουν την ρεαλιστική έκφραση.

 Ο ποιητής που ασκήσει την μεγαλύτερη επιρροή στους μεταπολεμικούς ποιητές είναι ο Γιάννης  Ρίτσος. Σταδιακά όπως η ποιητική επίδραση του Ρίτσου υποχωρεί. Ο Ρίτσος προβάλλει την ιδεολογική σημασία του στίχου, ο Λειβαδίτης σκύβει στον ίδιο τον άνθρωπο. Οι μεταπολεμικοί ποιητές θα σταθούν επιλεκτικοί απέναντι στους ποιητές της γενιάς του 30. Τα περισσότερα πυρά θα τα  δεχθεί ο Οδυσσέας Ελύτης. Το ποίημα "Όταν" του Μιχάλη Κατσαρού είναι άμεση αποστροφή στην ποίηση των σαλονιών.



                                                         

Όταν

Όταν ακούω να μιλάν για τον καιρό

όταν ακούω να μιλάνε για τον πόλεμο

όταν ακούω σήμερα το Αιγαίο να γίνεται ποίηση

να πλημμυρίζει τα σαλόνια

όταν ακούω να υποψιάζονται τις ιδέες μου

να τις ταχτοποιούν σε μια θυρίδα

όταν ακούω σένα να μιλάς εγώ πάντα σωπαίνω.

Όταν ακούω κάποτε στα βέβαια αυτιά μου

ήχους παράξενους ψίθυρους μακρινούς

όταν ακούω σάλπιγγες και θούρια

λόγους ατέλειωτους ύμνους και κρότους

όταν ακούω να μιλούν για την ελευθερία

για νόμους ευαγγέλια για μια ζωή με τάξη

όταν ακούω να γελούν

όταν ακούω πάλι να μιλούν εγώ πάντα σωπαίνω.

Μα κάποτε που η κρύα σιωπή θα περιβρέχει τη γη

κάποτε που θα στερέψουν οι άσημες φλυαρίες

κι όλοι τους θα προσμένουνε σίγουρα τη φωνή

θ’ ανοίξω το στόμα μου

θα γεμίσουν οι κήποι με καταρράχτες

στις ίδιες βρώμικες αυλές τα οπλοστάσια

οι νέοι έξαλλοι θ’ ακολουθούν με στίχους χωρίς ύμνους

ούτε υποταγή στην τρομερή εξουσία.

Πάλι σας δίνω όραμα.

O Πατρικός θρήνος. Κωστής Παλαμάς, ο Τάφος

«Και ο πατέρας ο πονεμένος ποιητής, εκείνος, ο οποίος τοσάκις έχει κλαύσει και μοιρολογήσει τους πόνους άλλων, ήτο ήδη η εικών της αλάλου λύπης, ήτο το άγαλμα της σιγώσης οδύνης. Επόνει το παιδί του και επόνει την μητέρα εν ταυτώ. Λησμονών τον πόνον του, αυτός ο οποίος τόσον ειξεύρει να διαβάζη εις την ψυχήν της συντρόφου του υπέφερε διπλασίως την οδύνην και των δύω των.» Εφημερίς των Κυριών

Την 24^η  Φεβρουαρίου ο Παλαμάς θα δεχθεί ίσως το μεγαλύτερο πλήγμα της ζωής του. Το θάνατο του τετράχρονου γιου του Άλκη. Καθ΄όλη τη διάρκεια νοσηλείας του Άλκη, ο Παλαμάς είχε καταπέσει ψυχικά. Ο Χιώτης ποιητής Λάμπρος Πορφύρας γράφει σε συνεχείς επιστολές στον Κωνσταντίνο Χατζόπουλου που βρίσκεται την περίοδο αυτή στην Φιλανδία «Σπεύσον, χάνομεν τον Παλαμάν». Από την ημερομηνία θανάτου του Άλκη, ο Παλαμάς ξεκινά την σύνθεση του πατρικού θρήνου και τον ολοκληρώνει στις 9 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς. « Ο Τάφος» είναι ο πατρικός θρήνος του Παλαμά για τον θάνατο του γιου του. Ο ίδιος κατά τη διάρκεια της συγγραφής έχει εσωτερικές ανησυχίες και αμφιβολίες αν πρέπει να προχωρήσει, φοβούμενος μη κατηγορηθεί για εκμετάλλευση του θανάτου του τέκνου του. Η μουσικότητα, ο πόνος που διακατέχει τη συλλογή αυτή βρίσκει μεγάλη απήχηση. Επανεκδίδεται τρεις φορές, μεταφράζεται στα αγγλικά και στα γαλλικά. 

                                                          

Ο Αλκης

ΤΑΦΟΣ  (απόσπασμα)

                                                            ...........................................

                                                           

Ἥσυχα καὶ σιγαλὰ                                                                    καὶ μ᾿ ὅλα τὰ φιλιά μας,                                                                    γύρισες πρὸς τ᾿ ἄγνωστο                                                                    μέσ᾿ ἀπ᾿ τὴν ἀγκαλιά μας.                                                                    Ἥσυχα καὶ σιγαλά,                                                                    ὢ λόγε, ὢ στίχε, ὢ ρίμα,                                                                     σπείρετε τ᾿ ἀμάραντα                                                                     στ᾿ ἀπίστευτο τὸ μνῆμα!                                                                     .........................................

Ἄφκιαστο κι ἀστόλιστο                                                                     τοῦ Χάρου δὲ σὲ δίνω.                                                                     Στάσου μὲ τ᾿ ἀνθόνερο                                                                      τὴν ὄψη σου νὰ πλύνω.                                                                     Τὸ χρυσὸ τὸ χτένισμα                                                                     μὲ τὰ χρυσὰ τὰ χτένια,                                                                     πάρτε ἀπ᾿ τὴ μανούλα σας                                                                     μαλλάκια μεταξένια.                                                                     Μήπως καὶ τοῦ Χάροντα                                                                     καθὼς θὰ σὲ κυττάξει,                                                                    τοῦ φανεῖς ἀχάϊδευτο                                                                     καὶ σὲ παραπετάξει!                                                                    Στὸ ταξίδι ποὺ σὲ πάει                                                                   ὁ μαῦρος καβαλλάρης,                                                                    κύτταξε ἀπ᾿ τὸ χέρι του,                                                                    τίποτε νὰ μὴν πάρεις.                                                                   Κι ἂν διψάσεις μὴν τὸ πιεῖς                                                                   ἀπὸ τὸν κάτου κόσμο                                                                    τὸ νερὸ τῆς ἀρνησιᾶς,                                                                    φτωχὸ κομμένο δυόσμο!                                                                                                                                                                                                                        Μὴν τὸ πιεῖς κι ὁλότελα                                                                   κι αἰώνια μᾶς ξεχάσεις...                                                                   βάλε τὰ σημάδια σου                                                                   τὸ δρόμο νὰ μὴ χάσεις,                                                                   κι ὅπως εἶσαι ἀνάλαφρο,                                                                   μικρὸ σὰ χελιδόνι,                                                                  κι ἄρματα δὲ σοῦ βροντᾶν                                                                  παλικαριοῦ στὴ ζώνη,                                                                  κύτταξε καὶ γέλασε                                                                  τῆς νύχτας τὸ σουλτάνο,                                                                  γλίστρησε σιγὰ - κρυφὰ                                                                  καὶ πέταξ᾿ ἐδῶ πάνω,                                                                   καὶ στὸ σπίτι τ᾿ ἄραχνο                                                                   γυρνώντας, ὦ ἀκριβέ μας,                                                                   γίνε ἀεροφύσημα                                                                   καὶ γλυκοφίλησέ μας!

Τινάζοντας την ανθισμένη αμυγδαλιά.

Ο Παλαμάς αποκαλεί τον Γεώργιο Δροσίνη " συνοδοιπόρο ". Οι δυο τους θεωρούνται συνιδρυτές της Δεύτερης Αθηναϊκής σχολής. Ο Δροσίνης γεννιέται στην Αθήνα από γονείς μεσολογγίτες. Ο προπάππους του Γεώργιος Δροσίνης ή Καραγιώργος αντιστράτηγος κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου έπεσε στην έξοδο της φρουράς της πόλης. Ξεκίνησε να σπουδάσει νομική, αλλά στη διάρκεια των σπουδών του, κατάλαβε ότι  η επιστήμη αυτή είναι άσχετη με την ψυχική του κλίση. Κάνει μεταγραφή στην φιλοσοφική σχολή και ταξιδεύει στην Ευρώπη για τρία χρόνια. Ποιητής και πεζογράφος τα πρώτα του φιλολογικά κείμενα τα εκδίδει με τα ψευδώνυμο αράχνη. Με το ρομαντικό -νατουραλιστικό μυθιστόρημα του " Έρση " ο Δροσίνης θα δεχτεί την δημοτική γλώσσα και στην πεζογραφία του. Το 1902 κυκλοφορεί  η "Γαλήνη". Ο Παλαμάς επαινεί την ποιητική του τέχνη. 

Η ποίηση του Δροσίνη χαρακτηρίζεται από ηρεμία, γλυκύτητα και μουσικότητα, " χαρά για την ακοή και την όραση "  όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη. Πολλά από τα ποιήματα του έχουν μελοποιηθεί με το πιο γνωστό " Ετίναξα την ανθισμένη μυγδαλιά ". Επιχειρώντας να παραφράσουμε τον Τσαρούχη θα μπορούσαμε να πούμε ότι ακόμα και να δεν μελοποιούνταν τα ποιήματα του Δροσίνη, θα έρχονταν από μόνη της μια μουσική να τα ντύσει. 

Γ. Δροσίνης


Ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά
με τα χεράκια της
κι εγέμισ’ από άνθη η πλάτη
η αγκαλιά και τα μαλλάκια της.
Κι εγέμισ’ από άνθη...

Αχ, σαν την είδα χιονισμένη την τρελή
γλυκά τη φίλησα
της τίναξα όλα τ’ άνθη από την κεφαλή
κι έτσι της μίλησα:
Της τίναξα όλα τ’ άνθη...

Τρελή, σαν θες να φέρεις στα μαλλιά σου τη χιονιά
τι τόσο βιάζεσαι;
Μονάχη της θε να `ρθει η βαρυχειμωνιά, 
δεν το στοχάζεσαι;
Μονάχη της θε να `ρθει...

Του κάκου τότε θα θυμάσαι τα παλιά
τα παιχνιδάκια σου
σκυφτή γριούλα με τα κάτασπρα μαλλιά
και τα γυαλάκια σου.
Σκυφτή γριούλα...

                                                                       

                                                       

Μαρία Πολυδούρη. Η Σαπφώ της Μάνης

Γεννιέται στη  Καλαμάτα αλλά μεγαλώνει στη Μάνη. Από μικρή ηλικία γράφει τα πρώτα της ποιήματα. Η απώλεια των γονιών της , σε σύντομο χρονικό διάστημα σημαδεύει τη ζωής της. Την εξοικειώνει με το θάνατο αλλά παράλληλα την αφήνει να απελευθερώσει όλη την ευαισθησία της. Αποφασίζει να σπουδάσει νομική και εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ παράλληλα δουλεύει στη Νομαρχία όπου έχει έρθει  με μετάθεση. Εκεί θα γνωρίσει τον νεαρό ποιητή Κώστα Καρυωτάκη. Ο Καρυωτάκης θα γοητευθεί από την συντροφιά της. Της διαβάζει τα ποιήματα του. Εκείνη του δείχνει τα πρώτα της ποιήματα και ο Καρυωτάκης την ενθαρρύνει να συνεχίσει να γράφει. Της μεταδίδει όμως και την απαισιοδοξία του. Οι εντάσεις όμως μεταξύ τους είναι συχνές ο Καρυωτάκης μετατίθεται στην Πάτρα ύστερα από ένα μεγάλο ταξίδι στο εξωτερικό και η σχέση τους μοιάζει να φτάνει στο τέλος της. Η Πολυδούρη το 1925 είναι γνωστή στους φιλολογικούς κύκλους, όμως αποφασίζει να τα εγκαταλείψει όλα και φεύγει για το Παρίση. Ο άστατος τρόπος  ζωής θα επιβαρύνει την υγεία της και θα επιστρέψει στην Αθήνα. Οι γιατροί διαπιστώνουν ότι πάσχει από φυματίωση. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της , έρχεται η αναγνώριση και οι τιμές. Οι κυρίες των σαλονιών οργανώνουν βραδιές προς τιμή της. Ο Σικελιανός πηγαίνει κάθε βράδυ στο νοσοκομείο με την άμαξα του που τη σέρνουν δυο άσπρα άλογα να την κάνει βόλτα στη νυχτερινή Αθήνα και να κατέβουν στο Φάληρο.  Λίγο πριν την τελευταία του μετάθεση την επισκέπτεται ο Καρυωτάκης. Φεύγοντας παίρνει μαζί του κάθε ελπίδα να κρατηθεί η Πολυδούρη στη ζωή. Η αυτοκτονία του ποιητή θα ολοκληρώσει το Δράμα της.

Για την ποιητική της Πολυδούρη έχει γραφτεί ότι εμπλέκει μανιάτικα μοιρολόγια και ότι η απλότητα της κρύβει τις ποιητικές της ατέλειες. Η Πολυδούρη όμως γράφει σε στιγμές έντονου διαρκούς ερωτισμού με ότι συνεπάγεται αυτό. Την θέωση και τη ισοπέδωση.  Μια ένταση που την κανει πραγματικότητα και στη ζωή της στα ξενύχτια της στην Αθήνα και στο Παρίσι. Δεν ήταν μελαγχολικό άτομο. Αντίθετα ήταν ενεργητική και δραστήρια.  Οι στίχοι της απαλοί με μια συνεχή ροή γεμάτοι έντονο λυρισμό. Την 29^η Απρίλη του 1930 η Σαπφώ της Μάνης αφήνει τη λύρα της  οριστικά να σωπάσει. Η Μαρία Πολυδούρη αγαπήθηκε όσο ζούσε, αγαπιέται δεκαετίες μετά το θάνατο της.

ΠΟΙΟΣ ΞΕΡΕΙ...

Καμμιὰν ἀπὸ τὶς πίκρες μου δὲ γνώρισες
τὶς πίκρες μου τὶς ἄσωστες τὶς μαῦρες.
Καὶ στῶν ματιών μου μέσ᾿ στὸ φεγγοβόλημα
τὰ δάκριά μου στεγνωμένα τὰ ᾿βρες.

Ἐσὺ μονάχα τὸ γλυκὸ χαμόγελο
καμάρωσες στὰ χείλη μου ἁπλωμένο
κ᾿ ἔχες μέσ᾿ στῶν ματιῶν μου τὸ ξαστέρωμα
τὸν πόθο σου τρελλὰ καθρεφτισμένο.

Μὲ γνώρισες νὰ γέρνω στὴν ἀγάπη σου
σὰν πεταλούδα στὸ ἄλικο λουλούδι
καὶ νὰ σκορπίζω ὅσο ἡ καρδιά μου ἐδύνοταν
μεθυστικὸ τὸ ἐρωτικὸ τραγούδι.

Γνώρισες τῆς χαρᾶς μου τὸ ἄγριο ξέσπασμα
στὸν ἀνοιξιάτικον ἀγρὸ ποὺ εὐώδα
λαχτάρας κύμα ἐγίνονταν ἡ ἀγκάλη μου
τὰ νειάτα σου νὰ σφίγγη καὶ τὰ ρόδα.

Ἐσὺ ποτὲ κρυφὰ δὲν ἀκολούθησες
τὸ βῆμα μου σὰν φεύγω ἀπὸ κοντά σου
κι᾿ ὅμως καὶ μὲ τὴ σκέψη σου μοῦ δόθηκες
καὶ μὲ τὴ φλόγα ἀκόμα τοῦ ἔρωτά σου.

Μὰ ποιὸς τὸ ξέρει ἄν, μία στιγμὴ βρισκόσουνα
κάπου ποὺ νὰ μὲ βλέπεις ὅταν γέρνω
καὶ σκύβω μαζωχτὴ κάτω ἀπὸ τἄγριο
χτύπημα, τὶς στριγγὲς φωνὲς ποὺ σέρνω

ἂν ἄκουες, καὶ στοῦ πόνου τὸ ξεχείλισμα
τὸ δόσιμο στὸ ξέψυχο μεθύσι,
τὰ δάκρια, ὤ, θὰ μ᾿ ἀρνιόσουν ὅλα ἂν τἄβλεπες.
Κι᾿ ὅμως μου λὲς πὼς μ᾿ ἔχεις ἀγαπήσει.

Μαρία Πολυδούρη
ηλεκτρονική πηγή

https://www.google.gr/search?q=πολυδουρη ημερομ.  επίσκεψης 24/02/2016

Εἶνε ποὺ θὰ παρακαλοῦσαν νὰ εἶχαν ζήσει στὴν ἐποχή μου. Ἐγώ, θἄθελα νὰ ζήσω σὲ κάποιαν ἄλλην ἐποχή. Ἔζησα ἀνάμεσα σὲ μιὰ γενειὰ ἡττημένη. Κάποιοι ἀπό μας κάναν τὸν πόνο στίχο, τὴν ὀργὴ τραγούδι, ἀλλὰ κανεὶς δὲν τόλμησε... - οὔτ᾿ ἀπὸ μᾶς οὔτ᾿ ἀπ᾿ τοὺς ἄλλους - δὲν τόλμησε νὰ νὰ ξεφύγει ἀπ᾿ τὸ χαραγμένο μονοπάτι, δὲν τόλμησε νὰ πεῖ ὅ,τι στ᾿ ἀλήθεια σκεφτότανε, δὲν τόλμησε νὰ κάνει ὅ,τι στ᾿ ἀλήθεια ἤθελε νὰ κάνει. Οἱ περισσότεροι ἦταν - εἴμασταν - δειλοὶ ποὺ ᾿ψαχναν ἁπλὰ ναύρουν τὴν αὐτοεπιβεβαίωσή τους. [...] Τώρα, καθὼς γράφω τὶς τελευταῖες γραμμές, κυττῶ πίσω καὶ ἀντιλαμβάνομαι πόσο στάθηκα τυχερή: ἔζησα ἐλεύθερη ὅσο καμμιὰ ἄλλη γυναίκα τῆς ἐποχῆς μου, ἔκανα πράγματα ποὺ δὲν ἔκανε καμμιὰ ἄλλη, κι᾿ ἀγαπήθηκα ὅσο λίγες. Καί, δὲν τὸ ξεχνῶ, καθὼς τὸ βλέμμα μου ἔσβηνε, ἐκείνη τὴ μελαγχολικὴ αὐγούλα τ᾿ Ἀπρίλη, δὲν ἤμουν πειὰ μόνη. Νέοι ποὺ μ᾿ ἀγάπησαν ἦρθαν νὰ μ᾿ ἀποχαιρετήσουν καὶ φίλες γκαρδιακὲς στὸ προσκεφάλι μου ἕνα τελευταῖο τραγούδι νὰ μοῦ χαρίσουν...

Αὐτὸ εἶναι τὸ γράμμα μου στὸν κόσμο ποὺ ποτὲ δὲν ἔγραψε σὲ μένα, ὅπως λέει κι᾿ ἡ καλή μου φίλη.

Μὲ ἀγάπη
Μαρίκα Πολυδούρη

Το Διάζωμα των υπογραφών.

Έμφυτη η τάση  του ανθρώπου ήδη από τις προϊστορικές κοινότητες να απεικονίσει σκηνές από τη ζωή του αφήνοντας το στίγμα του πάνω σε βράχους ή οπουδήποτε. Με το πέρασμα των χρόνων και των αιώνων, η φυσική παρουσία σε αποτύπωση αποδεικνύεται με την χρήση της υπογραφής. Κάποιος που υπογράφει  δηλώνει την φυσική του παρουσία. Είτε είναι έγγραφο, είτε έργο τέχνης ...είτε ένα διάζωμα. Το διάζωμα του νεοκλασικού κτιρίου της οικογένειας Πετρόπουλου αποτελεί ένα αποδεικτικό παρουσίας των τσιγαρόβιων - σκασιαρχών της Παλαμαϊκής Σχολής. Φιλοξενεί υπογραφές με ημερομηνίες, οι οποίες ξεκινούν από την αρχή του 20ου αιώνα.

Οικία Πετρόπουλου

Το διάζωμα ακριβώς κάτω από τα κάγκελα οι υπογραφές βρίσκονται στο κάτω μέρος του διαζώματος

Μπαρόκ και υδάτινο στοιχείο

Με τον ερχομό του το μπαρόκ, εκτοπίζει την τάση φυγής από τα εγκόσμια, σαν αποτέλεσμα κούρασης ύστερα από μακροχρόνιους θρησκευτικούς πολέμους.Παράλληλα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για συμβιβασμό και η εκκλησία προσπαθεί να ακολουθήσει την τρέχουσα ιστορική πραγματικότητα. Εξακολουθεί βέβαια να κυνηγά τους αιρετικούς στους κόλπους της αλλά αρχίζει και να παραχωρεί σχετικές ελευθερίες. Πλέον όχι μόνο ανέχεται αλλά και προωθεί τις χαρές της κοσμικής ζωής. Η Ρώμη αναλαμβάνει τον ηγετικό ρόλο να προπαγανδίσει όχι μόνο την παπική έδρα αλλά και την πρωτεύουσα της καθολικής Χριστιανοσύνης. Η Καθολική Εκκλησία αποδέχεται τις απώλειες και βρίσκει αίσθημα ασφάλειας σε εκείνους που είχαν κρατηθεί στην πίστη. Μια περίοδος πλουσιότερης και πολυτελέστερης σπατάλης σε καλλιτεχνικές παραγωγές ξεκινά. Πραγματοποιείται μια σειρά από ανεγέρσεις ναών και παρελκόμενων τους (τέμπλα, αγάλματα αγίων, επιταφικά μνημεία). Οι ποντίφικες δε μένουν μόνο στην ανέγερση ναών αλλά και στην κατασκευή επαύλεων, παλατιών και κήπων. Οι καρδινάλιοι παίρνουν ύφος ηγεμόνων δείχνοντας πολυτελή σπατάλη στα κτίσματά τους

Το μπαρόκ δεν παρουσιάζεται με ενιαία μορφή στο ευρωπαϊκό χώρο. Έχει διαφορετικές μορφές στις διάφορες χώρες και είναι αμφίβολο αν μπορούμε να τα βάλουμε σ’ ένα κοινό παρονομαστή. Διαφορετικά εμφανίζεται στις αστικές προτεσταντικές κοινότητες απ’ ότι στις καθολικές αυλές. Σαν βασικές κατηγορίες του μπαρόκ θα μπορούσαμε να διακρίνουμε δύο. Εκείνη η οποία έχει αρκετά κλασικιστικά στοιχεία και εκείνη που χαρακτηρίζεται από νατουραλισμό.

Στην ζωγραφική σύμφωνα με τον Woelfflin υπάρχουν πέντε ζεύγη εννοιών αντιπαράθεσης μεταξύ Αναγέννησης και μπαρόκ. Οι έννοιες αυτές δείχνουν την εξελικτική πορεία της ζωγραφικής από την Αναγέννηση στο μπαρόκ. Τα ζεύγη αυτά είναι τα εξής : α) το γραμμικό και το ζωγραφικό β) το επίπεδο και το κοίλο γ) κλειστή και ανοιχτή γραμμή δ)η σαφήνεια και η ασάφεια ε) πολλαπλότητα και η ενότητα.

Στην Ολλανδία οι ζωγράφοι που ασχολούνταν με τη θαλασσογραφία καταφέρνουν την ακριβή απεικόνιση όχι μόνο του ουρανού και της θάλασσας αλλά και του εξοπλισμού των καραβιών, ώστε τα έργα αυτά αποτελούν ακόμα και σήμερα τα βασικά στοιχεία, αναφορικά με την εξελικτική πορεία της αγγλικής και ολλανδικής ναυτιλίας.

Ο Jacob van Ruisdael ήταν Ολλανδός ζωγράφος. Πιθανή ημερομηνία γέννησης του είναι το 1628 και πέθανε το 1682. Το πρώτο μέρος της ζωής του, το πέρασε στην πόλη Χάαρλεμ, η οποία χωρίζεται από την θάλασσα και μια σειρά αμμολόφων που τους σκεπάζουν δέντρα. Ο Ρούιστναελ θα αποδώσει με μεγάλη μαστοριά το φως του δειλινού, σκοτεινά σύννεφα γάργαρα νερά, και ερειπωμένους πύργους.Το έργο του Stormy sea with sealing boats (εικ. 1) είναι λάδι σε καμβά  με διαστάσεις 62.2 * 55. 5 cm. Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο Thyssen – Bounemisza στη Μαδρίτη.

Το συγκεκριμένο έργο είναι μια θαλασσογραφία που παρουσιάζει βάρκες σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα. Σε πρώτο πλάνο παρουσιάζεται μια βάρκα δίπλα σε ξύλα που φαίνονται βυθισμένα στη θάλασσα. Στο πίσω μέρος απεικονίζονται κι άλλες βάρκες ενώ ο ουρανός είναι γεμάτος με σύννεφα κακοκαιρίας. Η βάρκα που απεικονίζεται μπροστά έχει πανί (όπως και οι άλλες στο βάθος) το οποίο αποδίδεται με αποχρώσεις ώχρας. Το σκαρί είναι σκούρο. Πάνω στη βάρκα  και σ’ ένα πλαίσιο γύρω απ’ αυτή και  στη θάλασσα πέφτει η σκιά από τα σύννεφα, ενώ δίπλα τα βυθισμένα ξύλα απεικονίζονται με φως (τα κύματα είναι λευκά και τα ξύλα αποδίδονται με ανοιχτές αποχρώσεις ώχρας). Η αντίθεση των χρωμάτων στο μπροστινό μέρος του πίνακα αυτή, σε συνδυασμό με την απότομη σμίκρυνση των μοτίβων στο βάθος που μόλις σκιαγραφούνται, (αποδίδονται σχεδόν μόνο με το περίγραμμα και χωρίς χρώμα) αποτελεί την χαρακτηριστική μέθοδο που χρησιμοποιείται στο μπαρόκ προκειμένου να προσδώσει περισσότερο βάθος.  Με τη μέθοδο αυτή ο χώρος που παρουσιάζεται στον πίνακα σε συνδυασμό με την χρήση απότομων διαγωνίων (η πρόσθια βάρκα είναι σε μια νοητή διαγώνιο με το σύννεφο ακριβώς από πάνω της) δίνει στην εικόνα μια ουσιαστική κινητικότητα. Επίσης η απουσία γραμμής του ορίζοντα αποδίδει την αίσθηση του άπειρου καθώς το θέμα εμφανίζεται σαν μια ολότητα

Ο υπαρκτός νεοκλασικισμός στο Μεσόλόγγι

Ο κύριος εισαγωγέας των ευρωπαϊκών αρχιτεκτονικών ρευμάτων στα τέλη του 19ου στο νεοελληνικό κράτος είναι ο αρχιτέκτονας Ernst Zilller.  Γίνεται ο πιο παραγωγικός αρχιτέκτονας και όπως άλλοι αρχιτέκτονες θα μελετήσει τα αρχαία μνημεία περνώντας όλη αυτή τη γνώση στην αρχιτεκτονική του. Σκοπός της άφιξης του αρχικά είναι η επίβλεψη της οικοδόμησης της Ακαδημίας Αθηνών, μένει οριστικά όμως στην Ελλάδα μεταφέροντας παράλληλα από την Ευρώπη όλες τις εκφάνσεις του νεοκλασικισμού. Τα λαϊκά στρώματα ακολουθούν στο ύφος το ρεύμα αυτό με οικονομία στα υλικά και στη διακόσμηση τους συνυφασμένα απόλυτα με τις κλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Το γεγονός αυτό ωθεί τον Τσαρούχη να διατυπώσει το 1966 " Κι αν ακόμα είχαν χαθεί όλα τα ίχνη της κλασικής αρχιτεκτονικής και αν ακόμα ποτέ οι Γερμανοί δεν έφερναν εδώ τον νεοκλασικισμό, οι ευαίσθητοι αρχιτέκτονες θα τον ανεκάλυπταν με άλλη μορφή αλλά και με την ίδια ουσία αναγκασμένοι να αντιμετωπίσουν το Ελληνικό φως με το οποίον σε μια επιφάνεια λεία σχετικώς δημιουργεί ιστορίες ολόκληρες". Όμως την περίοδο αυτή συμβαίνει κάτι πιο σύνθετο. Μια διείσδυση του νεοκλασικισμού  στην παραδοσιακή αρχιτεκτονικής της Οθωμανικής κυριαρχίας. Ακόμα και τα πιο φτωχικά σπιτάκια με  τελείως απλές προσόψεις διακοσμούνται απο ανθεμωτούς πήλινους ακροκέραμους που σαν γιρλάντα στεφανώνουν της πρόσοψή τους, διατυπώνει χαρακτηριστικά ο Τραυλός.

Το Μεσολόγγι διατηρεί σε σχέση με τον πληθυσμό ενα ικανοποιητικό αριθμό νεοκλασικών κτιρίων. Αν και ο νεοκλασικισμός δεν εξέφρασε τις παραγωγικές σχέσεις που  χαρακτήριζαν την πόλη, η επαφή της πόλης με τη δύση  ήταν ο λόγος που απορροφήθηκε απ΄όλα τα κοινωνικά στρώματα της πόλης. Δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι ότι η πόλη υπήρξε διοικητικό κέντρο. Σήμερα Τα νεοκλασικά κτίρια που παραμένουν είναι είτα ιδιόκτητα, είτε υπό ανέγερση και διατήρηση.

Δημαρχείο

                             

Οικία Δέδε

Λεπτομέρεια

Απο αριστερά οικία Αντωνάτου, Οικία Νίδερ

Οικία Ντρέ 

Οδός Παπούλα λαϊκες οικίες

Ο Πρίγκιπας στα στέκια του Θωμά

                                                        Να `μαστε στα ίδια μονοπάτια.
                                                        Να `μαστε στην ίδια γειτονιά.
                                                         

                                                 
                                                            Να `μαστε και στα χρυσά παλάτια.

                                                       

                                           


                                                       Α! Και στην παράγκα του Θωμά
                                                         

                                                           

                                                        Να `μαστε στα ίδια τα λημέρια.
                                                        Να `μαστε αν γίνονταν παντού.

                                                        Να `μαστε του κόσμου τα ξεφτέρια, 
                                                             πλούσιοι από γεννησιμιού.

                                                           Να’ μαστε αγκαλιά όλη τη νύχτα
                                                           κάτω από Αυγουστιάκο ουρανό
                                                       Κι όπου θες τα δίχτυα σου άντε ρίχ’ τα, 
                                                              να λιποθυμήσεις στο χωριό.
(Φωτό: Περίανδρος Παπανικολάου)

                                                           

Αρχίλοχος ο αντισυμβατικός (ο Πάριος)

Αρχίλοχος ο Πάριος
( Φωτό: Ηλεκτρονική πηγή https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%)

   Το επίθετο λυρικός εμφανίζεται στα ελληνιστικά χρόνια. Οι φιλόλογοι της περιόδου αυτής, συντάσσουν τον κατάλογο των εννέα λυρικών: Σαπφώ, Ανακρέοντας, Αλκμάνας, Στησίχορος, Ίβυκος, Σιμωνίδης, Βακχυλίδης, Πίνδαρος, Αλκαίος. Με τον όρο λυρική οι Αλεξανδρινοί χαρακτηρίζουν την ποίηση που συνοδεύονταν με λύρα. Οι ίαμβοι και οι ελεγείες την εποχή αυτή ανήκουν σε άλλη κατηγορία. Στη δική μας όμως συγκαταλέγονται στη λυρική ποίηση.

     Το έπος μιλά για έργα μεγάλα των θεών και εξαίρετων ανθρώπων τοποθετημένα στο παρελθόν. Ο ακροατής του έπους δεν αισθάνεται ότι έχει οποιαδήποτε θέση στον κόσμου αυτό. Η λυρική ποίηση κάνει την εμφάνιση της σε μια περίοδο όπου ο ελληνισμός αλλάζει. Ο αποικισμός διευρύνει τους ορίζοντες των Ελλήνων. Το εμπόριο θα τους κάνει πλούσιους, η κοινωνική και πολιτική οργάνωση τους οδηγεί σε αγώνες για κατάργηση των αυθαιρεσιών της εξουσίας.Τη μεγάλη αυτή στιγμή για τον ελληνισμό όπου το άτομο είναι είναι στο κέντρο της ελληνικής κοσμοθεωρίας γεννιέται η λυρική ποίηση.

      Η σκλάβα του βασιλιά Κελεού είναι αυτή που θα κάνει με τα πειράγματα της, την θεά Δήμητρα να γελάσει δυνατά αφήνοντας  λίγο τον θρήνο για την χαμένη κόρη της Περσεφόνη. Το όνομα της σκλάβας Ιάμβη. Ακριβώς ίδιο με όνομα του στίχου, που κάνει χρήση μια ομάδα ποιητών. Οι στίχοι τους (Ίαμβοι) , είναι περιπαικτικοί, σκωπτικοί, και συχνά με δεικτικό περιεχόμενο. Σημαντικός εκπρόσωπος της ιαμβικής ποίησης ο Αρχίλοχος ο Πάριος.

 Ο Αρχίλοχος ακμάζει το πρώτο μισό του 7ου αι. π.Χ. Ήδη οι αρχαίοι τον τοποθετούν δίπλα στον Όμηρο. Πρόκειται όμως για δυο διαφορετικούς ποιητές. Ο Όμηρος παρουσιάζεται με μια ανωνυμία μέσα από τα έπη, βάζοντας στην άκρη τα προσωπικά βιώματα. Ο Αρχίλοχος μιλά μέσα από την άμεση πείρα, τα πάθη του, τα βιώματα του. Δεν οφείλει στους σοφούς τίποτα. Είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ποιητής που θα κάνει χρήση του Εγώ.. Η Σαπφώ έχει το γλυκό λυρικό εγώ. Ο Αρχίλοχος στάζει φαρμάκι από το στόμα. Πρώτος αυτός θα κάνει χρήση των ασυνάρτητων. Στίχοι μακριοί που προκύπτουν από τη συνένωση στοιχείων διαφορετικού ρυθμού. Είναι ο πρώτος που δημιουργεί μικρές στροφές συνενώνοντας μεγαλύτερους ή μικρότερους στίχους, ίδιου ή διαφορετικού ρυθμού. Ανατρεπτικός στη χρήση ποιητικών προτύπων αλλά και στο περιεχόμενο των στίχων του. Δε θα διστάσει να δηλώσει ρίψασπις χτυπώντας στην καρδιά την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής.

                                   Την αψεγάδιαστη ασπίδα μου , που άθελα πλάι σ΄ ένα θάμνο

                                   πέταξα, κάποιος οχτρός Σάιος τη χαίρεται· ναι.

                                   Έσωσα τη ζωή μου εγώ; Για ασπίδα λοιπόν δε με μέλει.

                                   Ασ΄ τη κι ας πάει στο καλό· θα βρω καλύτερη εγώ.

                                                                                            ( μτφρ. Θρ. Σπύρου)

  

Προβέντζα

Φωτό: Περίανδρος Παπανικολάου

Προβέτζο, Προβέντζα Μαϊστρος, Προβέντζα. Λατινογενής λέξη με τη μόνη αρχαιοελληνική λέξη να της αντιστοιχεί είναι η λέξη Λαίλαψ. Πρόκειται για ένα καταστροφικό δυτικό φονικό μπουρίνι. Είναι η μεταστροφή του δυτικού ανέμου σε βόρειο. Στα νερά της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου- Αιτωλικού εμφανίζεται συχνά. Τα σύννεφα που ακολουθούν την μεταστροφή του ανέμου διαγράφουν μια κυκλική πορεία ξεκινώντας νοτιοδυτικά (γαρμπής) φτάνοντας  στις χαμηλότερες κορυφές του Αράκυνθου, στην αρχαία Πλευρώνα . Στο τέλος της κυκλικής αυτής πορείας του καιρού, δίνεται η εντύπωση ότι θα σταματήσει η παλιοκαιριά. Αυτό όμως είναι το σημείο μιας τρομακτικής φυσικής καταστροφικής μανίας. Ο έμπειρος θαλασσινός γνωρίζοντας αυτά τα σημάδια, οφείλει να ασφαλιστεί αν είναι ανοιγμένος ( εν πλω στη λιμνοθάλασσα) αλλιώς μπορεί να πληρώσει την αλαζονεία του με την ίδια του τη ζωή.....Εν μέσω Προβέντζας πορευόμαστε

...

Ήρθες με μια κουρσάρικη γαλέρα

ταμπούρι έψαχνες να βρεις και χωσιά

λημέριασες εδώ να μελετήσεις 

καινούργια κούρσα κι άλλα φονικά

Κουρσάρος μα ερωτεύθηκες τη λίμνη

την ήρεμη

και γίνεσαι ψαράς.

Κ.Παλάμας

Επιστροφή Κ.Καρυωτάκης

Μὲ μίαν ἀκρούλα σύννεφου ταξιδεμένου μὲ καλεῖς,

μὲ τὸ χρυσίο χαμόγελο τοῦ μαραμένου....

μ᾿ ἕνα χορτάρι ἀνάμεσα στὶς πλάκες ὅλες τῆς αὐλῆς,

ποὺ τὸ σαλεύει μοναχὸ ἡ πνοὴ τοῦ Σεπτεμβρίου.
( Φωτό: Περίανδρος Παπανικολάου)