Η αναπαράσταση της ανατίναξης του Χρήστου Καψάλη ολοκληρώνει με
τρόπο μοναδικό την πομπή το βράδυ του Σαββάτου του Λαζάρου.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αναπαράσταση, όπως τελείται μέχρι
και σήμερα διατηρεί στοιχεία αρχαίας τραγωδίας; Θα προσπαθήσουμε με μια δόση αφαίρεσης να το διαπιστώσουμε.
Πρώτη Αθηναϊκή σχολή ...Η αθηναϊκή λογοτεχνία μέσα από την «
Πρώτη Αθηναϊκή σχολή» υπηρέτησε την εθνικοπατριωτική ιδεολογία του μικρού
ελληνικού κράτους, της οποίας άξονες ήταν η αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια του
ελληνισμού από την αρχαιότητα ως τα νεότερα χρόνια και η ανάγκη ενσωμάτωσης των
τουρκοκρατούμενων περιοχών με ελληνικό πληθυσμό, στον κορμό του ελληνικού
κράτους. Η εξέλιξη της αθηναϊκής ποίησης χαρακτηρίζεται από τρείς περιόδους,
τις οποίες ο Δημαράς προσδιορίζει με τους εξής χαρακτηρισμούς «Εξόρμησης» (1830
– 1850), «Ακμή» (1850 – 1870) και «Παρακμή» (1870 -1880). Στην περίοδο της
εξόρμησης εμφανίζεται η πρώτη γενιά Αθηναίων ποιητών με τους Α. Σούτσο, Γεώργιο
Ζαλοκώστα, Παναγιώτη Σούτσο και τον Αλέξανδρο Ρίζο Ρακγαβή.
Γεννημένος στο Συρράκο της Ηπείρου και γιός πλούσιου εμπόρου ο
Γ. Ζαλοκώστας θα μεγαλώσει μαζί με το αδερφό του Δημήτριο στο Λιβόρνο, λόγο της
δυσμένειας, στην οποία εξέπεσε η οικογένεια του από τον Αλή Πασά. Η επανάσταση
θα τον βρει στον Πύργο της Ηλείας. Θα λάβει μέρος στη δεύτερη πολιορκία του
Μεσολογγίου από την οποία και θα επιζήσει. Πρώτη επίσημη λογοτεχνική εμφάνιση
θα κάνει το 1851 όπου και θα βραβευθεί, στο «Ράλλειο» διαγωνισμό για το έργο
του « Μεσολόγγιον» .
Στην κατηγορία των λυρικών του Ζαλοκώστα ανήκει και το μελόδραμα
η «Η Τελευταία ΝυΞ» . H αναπαράσταση της ανατίναξης του Χρήστου Καψάλη που
λαμβάνει χώρα στο Ταφείο των Ηρώων της Ι.Π. Μεσολογγίου το Σάββατο του Λαζάρου
είναι βασισμένη στο μελόδραμα αυτό, με διαφοροποιήσεις ωστόσο στους στίχους
όπως αυτοί είναι διατυπωμένοι στα άπαντα του Ζαλοκώστα.
Η αναπαράσταση ξεκινά με την
μοναδική αφήγηση του συμπολίτη μας Πέτρου Σιάμου μεταφέροντας το δραματικό χώρο
στις τελευταίες στιγμές που λαμβάνουν χώρα την στιγμή που ξεκινά η έξοδος της
φρουράς. Είναι η νύχτα της 10ης Απριλίου του 1826 «10 Απριλίου 1826, ο ήλιος
έδυσε η νύξ ήλθε» Το φώς της πανσελήνου παρουσιάζει ένα τοπίο φρικτό από τις
σκληρές μάχες «Η σελήνη […] το φρικτόν τοπίον» Θα προετοιμάσει το κοινό για την
εξέλιξη της δράσης «κρατεί για νεκροθάφτη , τον Χρήστο τον Καψάλη». Θα
μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια αγγελική ρήση, η
οποία όμως πραγματοποιείται στην αρχή και όχι στη εξέλιξη του δράματος. Στην
συνέχεια εμφανίζεται ο Χορός ο οποίος παρεμβαίνει λεκτικά μόνο.
Ποιος είναι ο Χορός;…… Ο Χορός όπως προαναφέραμε δρα μόνο
λεκτικά. Υπό αυτή την έννοια ο ρόλος του επί σκηνής είναι περιθωριακός. Μια
ριζοσπαστική θεωρία σε σχέση με το ρόλο του Χορού ως «φωνή του ποιητή» είναι
αυτή σύμφωνα με την οποία, ο Χορός είναι το «φερέφωνο της πόλης» . Στο χορικό
λοιπόν ο Χορός παρουσιάζεται σαν πιστός σύντροφος του Καψάλη «κι εμείς θα
πεθάνωμεν πιστοί σύντροφοι σου». Οι σύντροφοι του Καψάλη είναι ο λαός της πόλης
που με την επιστροφή του από τον Κάλαμο, στον οποίο είχαν καταφύγει, είχε ήδη
επιλέξει να θαφτεί μαχόμενος στις πατρικές εστίες αν δεν ελευθερώνονταν.
Στη συνέχεια ξεκινά η αντιφωνία μεταξύ Καψάλη και Χορού. Ο
Καψάλης με ύφος συλλογισμού θα αποζητήσει το σπαθί του «λοιπόν το σπαθί μου»,
«το σπαθί μας» απαντά ο Χορός. Ο Δημογέροντας και ο λαός της Πόλης.«Ελευθερία»
θα πει με έντονο τρόπο ο Καψάλης « ή θάνατο ένδοξο» θα απαντήσει ξανά ο Χορός.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε μπροστά μας ένα τραγικό ήρωα, ο οποίος
παρουσιάζει στοιχεία ήθους ενός ήρωα του Σοφοκλή. Βρισκόμαστε σε μια στιγμή
κορύφωσης «αυτονομίας» του ήρωα που πρέπει να αποφασίσει να πράξει ή να μην
πράξει έχοντας επίγνωση των συνεπειών της πράξης αυτής. Ποια είναι η πράξη και
ποιες οι συνέπειες; Σε μια συζήτηση μας ο Γεράσιμος Ρεπάσος, ο οποίος
υποκρίθηκε το ρόλο του Καψάλη, εξέφρασε μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη. Τα
τελευταία λόγια του Καψάλη είναι «μνήσθητι μου Κύριε». Ο Καψάλης επικαλείται το
θεϊκό έλεος για τη πράξη της αυτοχειρίας που θα διαπράξει καθώς και της
δολοφονίας τόσων ψυχών, Αγαρηνών και Ελλήνων. Μια πράξη ένδοξη αλλά ταυτόχρονα
μεγάλο αμάρτημα.
Η αναπαράσταση της ανατίναξης του Χρήστου Καψάλη κορυφώνει το
συναίσθημα που δημιουργείται από την σεμνότητα και την κατάνυξη της πομπής που
έχει προηγηθεί. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ορισμός που δίνει ο Αριστοτέλης
για την τραγωδία, σ ένα σημείο του, βρίσκει αντίκρισμα στο τάφο του Μάρκου
Μπότσαρη το Σάββατο του Λαζάρου ἔστιν οὖν τραγωδία μίμησης πράξεως σπουδαίας
και τελείας.
Το απόλυτο θηλυκό Βίνα Ασίκη, η καυτή Βάνα Μπάρμπα και η γλυκιά αμαρτία Σοφία Αλιμπέρτη, με τις γυμνές σκηνές στις ταινίες τους, δικαίωσαν το χαρακτηρισμό τους ως sex symbols τη δεκαετία του 80 kai παράλληλα το ανδρικό κοινό των θαυμαστών τους.
Τ΄ άλλο πρωί 25 του Μάρτη, ανήμερα του Ευαγγελισμού, βλέπουμε την χαραυγή, τη γη σκεπασμένη μ' ένα τόσο σκοτεινό πούσι, που μόλις ξεχωρίζαμε τα σπίτια απο τον ανεμόμυλο στο Μεσολόγγι.Όλοι αρχίσανε να λένε ότι ήταν σημάδι μεγάλης αιματοχυσίας. Και να δίχως να το περιμένουμε, ακούμε ξαφνικά αντίκρυ μας κρότο, απο το μέρος της θάλασσας που έμοιαζε με κείνο όπου κάνουν τα νερά πέφτοντας σε καταρράκτες.
Απεικάσαμε ότι το κίνημα του εχθρού ήταν στο πόστο μας
Δυο ώρες βάσταξαν τα γιουρούσια κι ο ήλιος αστραφτερότερος κίνησε στον ουρανό. Τότες, μ΄ ένα σινιάλο, χύμηξαν οι εχθροί όλοι μαζί για τρίτη φορά. Ζύγωσαν ξανά ίσαμε με δέκα δρασκελιές και πάλι τους πισωγύρισαν οι αθάνατοι της Κλείσοβας.
Οι αξιωματικοί τους τα χάσανε κι ο καθένας πολέμαγε πια για το εαυτό του όσο που οι αθάνατοι της Κλείσοβας. μ όλη την αταραξία ντουφέκαγαν.
Ο πόλεμος βάσταξε, με τούτο το σχέδιο, απο το μεσημέρι ίσαμε τις πεντέμιση τ΄ απόγευμα. Μα καθώς οι βάρκες γέμισαν κουφάρια και βάρυναν και δεν μποραγαν να τις κουνήσουν, άρχισαν οι αραπάδες να βγαίνουν παλι πάνω στο χαντάκι και να τους ορμάνε. Βάραγαν πια απο κοντά τους δικούς μας, μα όσοι ορμάγανε να πατήσουν το ταμπούρι χτυπιόνταν απ΄ άσφαλτο βόλι και πέφταν ωσάν οργή θεού. Κοίταζα κατά τη λίμνη κι έβλεπα μπουλούκια να πλέουνε τα κουφάρια.
Πηγή : Δημ. Φωτιάδη " Μεσολόγγι. Το έπος της μεγάλης Πολιορκίας"
Ο πρώτος αφροαμερικανός ηθοποιός που βραβεύθηκε με όσκαρ Α ανδρικού ρόλου στην ταινία " Κάτω απο το βλέμμα του Θεού" . Γεννημένος το 1927 ο Σίντνεϋ Πουατιέ, εκτός από ηθοποιός, υπήρξε σκηνοθέτης συγγραφέας και διπλωμάτης. Το 2009 βραβεύθηκε απο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελεθερίας. Η ταινίες του Πουατιέ πάντα είχαν πολιτικό- κοινωνικό περιεχόμενο. Η συγκλονιστικότερη ερμηνεία του ήταν στον ταινία " Στον Κύριο μας με αγάπη". Ο Πουατιέ υποδύεται έναν άνεργο μηχανικό που καταλήγει να κάνει μαθήματα στο υποβαθμισμένο Ιστ Εντ του Λονδίνου. Εκεί αντιμετωπίζει τους σκληροτράχηλους μαθητές των οποίων στο τέλος θα κερδίσει το σεβασμό.
Κοιτάχτε θαυμάστε απο κάθε μεριά αυτή την πενταπλή ακτινοβολία αυτό ονομάζεται " τα χέρια". Ένα ζευγάρι θεσπέσια χέρια! Παρατηρήστε με καλά Πως δύναμαι να τα κινώ απ΄τα δεξιά στ΄αριστερά κι από τ΄αριστερά στα δεξιά. να διαλέγω τον πιο όμορφο λαιμό κι ολόγυρα του να τυλίγομαι. Ανοίχτε το κιβώτιο του κρανίου μου. θα δείτε να σπιθοβολά εκεί μέσα το πιο πολύτιμο πνεύμα. Υπάρχει κάτι Που ναι ακατόρθωτο για μένα; Αν θέλετε θα εφεύρω ένα καινούργιο ζώο. θα χει δυο ουρές και τρία πόδια.
Χρήστος Αγγελάκος: Ποιητική συλλλογή Τα φώτα απέναντι
ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ
Στην άγονη νύχτα, σαλπίσματα, φωνές, ομοβροντίες… Το ήξερες πως έφτασε η ώρα της φριχτής περιπέτειας… Με το φανέρωμα του ήλιου οι υποκριτέςμε τη σκληρή επιβαλλόμενη ευγένειασου έδωσαν το μαύρο μαντίλι να δέσεις τα μάτια σου, Δεν το δέχτηκες, γιατί εσύ δεν ήθελεςνα παραδεχτείς την ήττα …Το ήξερες,… ωστόσο πήγες με σίγουρο βήμακαι στάθηκες μπροστάστον γκρεμισμένο μαντρότοιχομε τα χέρια πρησμένα απ’ τις χειροπέδες…Σ’ ένα χρόνο επάλληλο, μπροστά στο έξαλλο πλήθος, κοίταξες μ’ αθόλωτο μάτι την ομορφιά του κόσμουπου αυγάζει κάθε ξημέρωμα και νικά τη φρόνηση…Επιστροφή στο κενό, στα πιο ακριβά ενθύμια,στη μάνα σου,στ’ αδέρφια σου, στους απλούς ανθρώπους της γηςπου χάνονται ανυποψίαστοιστη σκοτεινή αβεβαιότητατης καινούριας μας οδύνης…Tο ήξερες,ότι η άγρια αναμέτρηση θα έφτανε στο τέλος της…Κι όταν θα βροντούσαν οι κάνες των όπλωνθα πρόφταινες μονάχα να δειςτη μικρή σπίθαπου σμίγει τη ζωή και το θάνατο…Tο ήξερες,πως θα έσβηνε για πάντατο λιγνεμένο φως του άδολου πρωινούκαι το σκοτάδιθα ξεδιπλωνόταν μέσα στα χαλάσματατη στιγμή που το αίμα θα άχνιζε πάνωστο στοιχειωμένο χώμα…Το έγκλημα θα συντελεστεί… Και μια ελπίδα θα χαθεί δίχως κραυγές,για να ξεχωρίσουνοι γενναίοι απ’ τους δειλούς,για να γίνει η θυσία σου μια ένοχη σιωπήστο αγέρα της γης που δε λέει να κοπάσει… Πάει πολύς καιρός σύντροφε που λείπεις … Στην ερημιά των δρόμων που η ζωή σκορπίζεται,θυμάμαι πάνταμια ημερομηνία,μια νιότη που δε πρόφτασε ν’ ανθίσεικι ένα ανθρώπινο όνομα …
Πάει. Αυτό ήταν. Χάθηκε η ζωή μου φίλε μέσα σε κίτρινους ανθρώπους βρώμικα τζάμια κι ανιστόρητους συμβιβασμούς. Άρχισα να γέρνω σαν εκείνη την ιτιούλα που σού χα δείξει στη στροφή του δρόμου. Και δεν είναι που δεν θέλω να ζήσω. Είναι το γαμώτο που δεν έζησα. κι ούτε που θα σε ξαναδώ. Κατερίνα Γώγου
Και μέσα στο σπίτι υπήρχε το άλλο εκείνο σπίτι - εκεί που η μητέρα ήταν ακόμα νέα κι ένα φλάουτο ακουγόταν το βράδυ, όπως όταν οδηγούν έναν τυφλό. Σ΄αυτό το σπίτι είχαμε μείνει κι εμείς για πάντα, ενώ καθώςανάβαμε τη λάμπα, το φως της έριχνε μόνον τις σκιές μας στο πάτωμα εδώ. Τάσος Λειβαδίτης
Η εθνική ιδεολογία
αναπτύχθηκε στα πλαίσια του ρομαντικού κινήματος. Η εθνική ιδέα εμφανίζεται
στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της γαλλικής Επανάστασης. Η έννοια αυτή όμως διαμορφώνεται
στη βάση του πολιτιστικού υπόβαθρου της κάθε χώρας. Στη Γερμανία η διαμόρφωσή της
ξεκινά από τους Ναπολεόντειους πολέμους. Ο δημοσιογράφος και ποιητής JosephGοrresθεωρείται
ο κυριότερος εκπρόσωπος του φαινόμενου της εθνότητας , η οποία διαμορφώθηκε inconcerto κάτω από την πίεση των
στρατιωτικών επιτυχιών Ναπολέοντα. Σύμφωνα μ’ αυτή τη θεώρηση « το λαϊκό
αίσθημα μια κοινότητας, μιας εθνικής ομάδας, μιας εθνότητας, νοείται, όταν αυτή ή ομάδα συνέρχεται και στερεώνεται «από το κοινό γλωσσικό ιδίωμα που μιλά ένας συγκεκριμένος
πληθυσμός, από την μακρόχρονη συνοίκηση του στην ίδια περιοχή, από την
προσάρτηση του σε μια συγκεκριμένη δυναστεία, από την κοινή πίστη σε έθιμα
δοξασίες νομικές και ηθικές ή θρησκευτικές παραδόσεις. Είναι αρκετό αυτό το
αίσθημα να αποτελέσει μια φυσική, ιστορική οντότητα, της οποίας η ακεραιότητα
είναι απαραβίαστη» .
Ο γερμανικός ιδεολογικός προσδιορισμός λοιπόν
του έθνους στέκεται εναντία στον ορθολογισμό του διαφωτισμού και την ατομικότητα,
αντιπαραβάλλοντας τις δοξασίες, την αφοσίωση στην αριστοκρατική εξουσία, το
συναίσθημα αντί του ορθολογισμού. Τα χαρακτηριστικά δηλαδή του ρομαντικού κινήματος. Σύμφωνα με το
γερμανικό ρομαντισμό, ο γερμανικός λαός είναι ο αρχέγονος λαός, ο κατεξοχήν
λαός, ο οποίος θα φέρει την ειρήνη και την ευημερία. Ο Γερμανικός εθνικισμός
διαμορφώθηκε στο πλαίσιο της θεώρησης εμείς
και οι άλλοι.
Στον ελλαδικό χώρο συνέβη
όμως κάτι το παράδοξο. Η στροφή προς τις ρίζες μας έγινε μέσω του Ελληνικού διαφωτισμού. Πιο πιθανή αιτία
είναι ότι ο Ελληνικός Διαφωτισμός το πέτυχε αυτό, γιατί έμεινε στη μέση των δυο
κινημάτων ( Διαφωτισμού, Ρομαντισμού). Τα βασικά συστατικά του Ελληνικού
Διαφωτισμού α) Τα φώτα που ήρθαν από τη Γαλλία β)η ρομαντική έννοια του έθνους,
σχετίζονται άμεσα με το βασανιστικότερο πρόβλημα που αρχίζει να διαμορφώνεται από
την αρχή της συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους και συνεχίζει με παραλλαγές
ως τις μέρες μας «εμείς και οι αρχαίοι».
Πηγή: Άλκη Κυριακίδου- Νέστορος. Η ρομαντική έννοια του έθνους και η λαογραφία
Φουντάραμε καραμοσάλι στο ποτάμι. Είχε ο πιλότος μας το κούτελο βαμμένο «κι αν λείψεις χίλια χρόνια θα σε περιμένω» ωστόσο οι κάβοι σου σκληρύναν την παλάμη.
Θολά νερά και μίλια τέσσερα το ρέμα, οι κουλήδες τρώνε σκυφτά ρύζι με κάρι, ο καπετάνιος μας κοιτάζει το φεγγάρι, που `ναι θολό και κατακόκκινο σαν αίμα.
Το ρυμουλκό σφύριξε τρεις και πάει για πέρα, σαράντα μέρες όλο εμέτραγες τα μίλια, μ’ απόψε – λέω – φαρμάκι κόμπρα είχες στα χείλια, την ώρα που `πες με θυμό: «Θα ‘βγω άλλη μέρα...»
